انواع گسل ها کدامند؟

گسل ها شکست هایی در پوسته زمین هستند که در اثر حرکت سنگ ها نسبت به هم ایجاد می شوند. انواع گسل ها بر اساس جهت حرکت دو طرف گسل تقسیم بندی می شوند.

جهت بررسی تجهیزات معدن کلیک کنید.

گسل فعال

گسل های فعال به گسل هایی اطلاق می شوند که با انرژی زیاد خود موجب شکستن پوسته زمین می شوند. این انرژی می تواند زلزله هایی را ایجاد کند یا با وارد کردن فشار، باعث افزایش مقاومت پوسته زمین گردد. انواع گسل ها نقش مهمی در وقوع این پدیده ها دارند.

گسل غیر فعال

گسل های غیر فعال، گسل هایی هستند که انرژی کافی برای شکستن پوسته زمین را ندارند و به همین خاطر هیچ خطری ایجاد نمی کنند. این گسل ها به عنوان انواع گسل ها شناخته می شوند که هیچ گونه زلزله ای ایجاد نمی کنند.

گسل شیب لغز

گسل های شیب لغز نوعی از انواع گسل ها هستند که در آن ها حرکت به صورت موازی با شیب گسل انجام می شود. در این گسل ها، لغزش در راستای شیب سطح گسل بوده و مولفه امتدادی در آن وجود ندارد. گسل های شیب لغز به سه نوع نرمال، قاشقی و معکوس تقسیم می شوند.

گسل مورب لغز

در این نوع از انواع گسل ها، لغزش به صورت مورب نسبت به امتداد یا شیب سطح گسل رخ می دهد و زاویه ریک آن بین صفر تا ۹۰ درجه قرار دارد.

گسل امتداد لغز

گسل های امتداد لغز که با نام گسل های جانبی نیز شناخته می شوند، نوعی از انواع گسل ها هستند که در آن دیواره های گسل به صورت افقی نسبت به یکدیگر حرکت می کنند. در این گسل ها، صفحات گسلی در امتداد خود می لغزند و معمولاً در محل برخورد صفحات قاره ای و اقیانوسی دیده می شوند. لغزش در این نوع گسل موازی با امتداد گسل بوده و هیچ مولفه ای در جهت شیب ندارد. گسل های امتداد لغز به دلیل ویژگی های خاص خود در تقسیم بندی زمین شناسی اهمیت زیادی دارند و به دو نوع اصلی تقسیم می شوند :

الف) امتداد لغز چپ گرد : اگر روی خط گسل و روی بلوک ها بایستیم، حرکت بلوک روبه رو به سمت چپ خواهد بود (پادساعتگرد).

ب) امتداد لغز راست گرد : اگر روی خط گسل و روی بلوک ها بایستیم، حرکت بلوک روبه رو به سمت راست خواهد بود (ساعتگرد).

جهت بررسی سنگ شکن کوبیت کلیک کنید.

گسل مایل لغز

گسل مایل لغز یکی از انواع گسل هاست که ترکیبی از گسل های شیب لغز و امتداد لغز محسوب می شود. در این نوع گسل، حرکت همزمان در امتداد و شیب گسل رخ می دهد. این گسل ها معمولاً تحت تأثیر نیرو های کششی ایجاد شده و امکان اندازه گیری دقیق میزان شیب و جابجایی در آن ها وجود دارد.

انواع گسل ها بر اساس وضعیت آن ها نسبت به طبقات اطراف

اساس این تقسیم بندی بر پایه موقعیت پدیده نسبت به لایه های اطراف آن شکل گرفته است. این دسته بندی در بررسی انواع گسل ها کاربرد دارد و به صورت زیر معرفی می شود.

• گسل امتدادی : در این نوع گسل، جهت گیری آن تقریباً با لایه بندی سنگ های رسوبی یا با شیستوزیته سنگ های دگرگونی هم راستا است و این هماهنگی ساختاری ویژگی بارز آن به شمار می رود.
• گسل طبقه ای : در این نوع ساختار زمین شناسی، سطح مورد نظر به صورت هم راستا با لایه های اطراف قرار دارد که این تطابق در چیدمان لایه ها در تصویر زیر به خوبی نمایش داده شده است.
• گسل شیبی : در این حالت، جهت پدیده زمین شناسی مورد نظر با شیب لایه های رسوبی یا شیستوزیته سنگ های دگرگونی اطراف هم راستا بوده و هماهنگی ساختاری قابل توجهی ایجاد می کند.
• گسل مورب : در این نوع ساختار، امتداد پدیده به صورت مورب نسبت به لایه بندی یا شیستوزیته سنگ ها قرار دارد و ترکیبی از گسل های امتداد لغز و شیب لغز را نشان می دهد.
• گسل طولی : در این نوع گسل، امتداد آن معمولاً با ساختار های زمین شناسی منطقه هم راستا است، اما همیشه الزام آور نیست و ممکن است با زاویه تند نسبت به لایه های اطراف قرار گیرد.
• گسل عرضی : در این نوع گسل، امتداد آن تقریباً عمود بر جهت کلی ساختار های زمین شناسی منطقه قرار دارد.

انواع گسل ها بر اساس وضعیت آن ها نسبت به همدیگر

این تقسیم بندی بر اساس موقعیت قرارگیری پدیده های زمین شناسی انجام می شود و در آن سنگ های اطراف نقشی ندارند. در بررسی انواع گسل ها، این تقسیم بندی به چهار دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند.

• گسل موازی : شیب و امتداد گسل ها معمولاً مشابه هستند. با این حال، اگر در یک منطقه امتداد عمومی گسل ها یکسان باشد ولی شیب آن ها تفاوت داشته باشد، می توان این گسل ها را به دو یا چند دسته موازی تقسیم کرد. این تفاوت در شیب می تواند ویژگی های ساختاری مختلفی ایجاد کند.
• گسل پوششی : گروهی از گسل های کوچک در یک منطقه که به طور همزمان یکدیگر را پوشش می دهند.
• گسل محیطی : این نوع پدیده به صورت دایره ای یا قوسی شکل است که یک منطقه دایره ای را احاطه کرده است.
• گسل شعاعی : این نوع پدیده به گروهی اطلاق می شود که تمام اجزا از یک نقطه انشعاب منشأ می گیرند.

جهت خرید ماسه ساز خرگوشی کلیک کنید.

تقسیم بندی انواع گسل بر حسب زاویه شیب

در انواع گسل ها، تقسیم بندی بر اساس زاویه شیب پدیده انجام می شود که به دو گروه اصلی تقسیم می شود :

• پرشیب : زاویه شیب بیشتر از 45 درجه
• کم شیب : زاویه شیب کمتر از 45 درجه

تقسیم بندی انواع گسل ها بر حسب حرکات ظاهری

در بررسی انواع گسل ها بر اساس حرکت ظاهری، دو نوع اصلی گسل شناسایی می شود. این بررسی ها در سطح قائم انجام می شود، ولی ممکن است با حرکت واقعی متفاوت باشند :

• عادی یا مستقیم : در این گسل زمانی که مقطع قائم بررسی شود، کمر بالایی معمولاً نسبت به کمر پایینی به سمت پایین حرکت کرده است.
• رانده یا معکوس : در گسل های معکوس، کمر بالایی معمولاً نسبت به کمر پایینی به سمت بالا حرکت کرده است، که باعث تغییرات ساختاری قابل توجه می شود.

انواع گسل ها بر حسب نحوه تشکیل

در انواع گسل ها، نحوه تشکیل بر اساس نیروها و عوامل مختلف که باعث ایجاد حرکات ظاهری متفاوت می شوند، معیار اصلی تقسیم بندی است. این تقسیم بندی بر اساس نوع حرکت ظاهری صورت می گیرد.

• گسل رانده : گسل های معکوس یا فشاری یکی از انواع شایع گسل ها هستند که در آن کمر بالایی نسبت به کمر پایینی به سمت بالا حرکت می کند. این نوع گسل ها بر اساس زاویه شیب به سه حالت مختلف تقسیم می شوند: اگر زاویه شیب بیشتر از 45 درجه باشد، آن را معکوس می نامند. در صورتی که زاویه شیب کمتر از 45 درجه باشد، به آن رانده می گویند. اگر زاویه شیب از 10 درجه کمتر باشد، به آن رورانده گفته می شود.
• گسل عادی : در این نوع گسل، کمر بالایی نسبت به کمر پایینی به سمت پایین حرکت کرده و نتیجه تنش کششی است. برخی منابع این نوع از گسل ها را گسل های وزنی یا Gravity Fault نیز می نامند، که ویژگی های خاصی دارند.
• امتداد لغز : همانطور که پیش تر توضیح داده شد، در این نوع گسل، حرکت لغزشی به طور موازی با امتداد گسل رخ می دهد، که ویژگی اصلی آن را تشکیل می دهد.

انواع گسل ها بر اساس حرکات مطلق

در تقسیم بندی انواع گسل ها بر اساس حرکت مطلق قطعات نسبت به سطح دریا، حرکات قطعات به اصول خاصی تقسیم می شوند. این تقسیم بندی شامل موارد زیر است :

• کمر پایین ثابت می ماند و کمر بالا به سمت پایین حرکت می کند.
• کمر بالا ثابت و کمر پایین به سمت بالا حرکت می کند.
• کمر بالا به سمت پایین و کمر پایین به سمت بالا حرکت کرده است.
• کمر بالا و کمر پایین به سمت بالا حرکت می کند، اما کمر پایین کمی بیشتر بالاتر رفته است.

سخن پایانی

در پایان می توان گفت که گسل ها به عنوان شکست های مهم در پوسته زمین، نقش اساسی در ایجاد تغییرات زمین شناسی و وقوع پدیده های طبیعی همچون زلزله ها ایفا می کنند. انواع گسل ها بر اساس ویژگی های مختلفی مانند جهت حرکت، زاویه شیب، نحوه تشکیل و وضعیت آن ها نسبت به لایه های اطراف تقسیم بندی می شوند. این تنوع در گسل ها تأثیرات متفاوتی بر ساختار زمین و محیط زیست دارد. پس شناسایی و مطالعه دقیق این گسل ها برای پیش بینی و مدیریت خطرات طبیعی اهمیت زیادی دارد.