کمپاس چیست ؟

کمپاس یا قطب نمای مغناطیسی ابزاری ضروری برای زمین شناسان و نقشه برداران است که به آن ها کمک می کند جهت گیری ساختارهای زمین شناسی و لایه ها را اندازه گیری کنند. این وسیله برای تجزیه و تحلیل هندسه صفحات، لایه ها و محل همبری آن ها به ویژه در پروژه های زمین شناسی استفاده می شود. با استفاده از این ابزار، می توان اطلاعات دقیقی درباره ی ساختارهای زیر سطحی به دست آورد که در مطالعات علمی و مستند سازی کاربرد دارد.

جهت خرید سرند خشک کن با هیدروسیکلون کلیک کنید.

کاربرد کمپاس

برای تهیه نقشه و تحلیل ساختاری یک منطقه، زمین شناسان باید موقعیت و مشخصات ساختارهای صفحه ای و خطی آن را به دقت اندازه گیری کنند. بدون دانستن نحوه استفاده از کمپاس برای بدست آوردن اطلاعات ساختاری، امکان تولید نقشه های مفید یا استخراج داده های دقیق وجود ندارد. پس آشنایی با روش های اندازه گیری ساختارهای مختلف مانند عناصر رسوبی، ساختمانی، و مرزهای سنگ چینه ای ضروری است. کمپاس به عنوان یک ابزار پرکاربرد در این زمینه، قابلیت های متعددی برای اندازه گیری دقیق ساختارهای زمین شناسی ارائه می دهد.کاربردهای کمپاس شامل :

• اندازه گیری موقعیت ساختارهای خطی
• اندازه گیری زاویه پیچ برای عناصر خطی
• اندازه گیری زوایای قائم، ارتفاع و فاصله
• اندازه گیری ضخامت واقعی لایه ها
• اندازه گیری موقعیت صفحات
• بدست آوردن موقعیت یک خط بین دو نقطه
• اندازه گیری موقعیت یک صفحه با تکنیک دو خط
• تعیین دو نقطه هم ارتفاع
• تعیین موقعیت با استفاده از کمپاس و نقشه

علت یادگیری روش استفاده از کمپاس چیست ؟

در زمین شناسی، تشخیص دقیق شیب، امتداد و جهت شیب لایه بندی ها اهمیت زیادی دارد. اشتباه در این تشخیص ها می تواند خسارات مالی و مشکلات فراوانی را برای پروژه های مختلف مانند حفاری چاه آب، طراحی تونل و مهندسی ساختگاه ها ایجاد کند. به همین علت، تمامی زمین شناسان و متخصصان علوم زمین باید نحوه استفاده صحیح از ابزارها را به خوبی یاد بگیرند. در واقع کمپاس برای اندازه گیری شیب، جهت شیب و امتداد لایه ها کاربرد دارد و انواع مختلف آنالوگ و دیجیتال آن در بازار موجود است.

کمپاس برانتون

کمپاس برانتون نخستین بار توسط زمین شناس کانادایی به نام D.W. Brunton طراحی شد و توسط شرکت William Ainsworth در دنور آمریکا تولید گردید. این کمپاس با طراحی مقاوم خود، با این حال به دلیل آینه و بخش های شیشه ای حساس، در برابر ضربه و رطوبت آسیب پذیر بود و نیاز به تعمیر و آماده سازی مجدد داشت. از سال 1972، کمپاس های برانتون اصلی توسط کمپانی برانتون در ایالت وایومینگ آمریکا طراحی و به بازار عرضه شدند. این ابزار ها با طراحی مقاوم و عملکرد دقیق، به یکی از ابزارهای پرکاربرد در زمین شناسی تبدیل شدند. نمونه های مشابه این ابزار در کشورهای مختلفی مانند سوئد، چین، ژاپن و آلمان نیز ساخته و در دسترس قرار گرفته اند.

ساختمان کمپاس برانتون

کمپاس برانتون از سه قسمت اصلی شامل بدنه، بازوی نشانه روی و درپوش تشکیل شده است که هرکدام نقش خاص خود را ایفا می کنند.

1. بخش بدنه اصلي

کمپاس برانتون دارای قطعات مهمی است که عبارتند از :

• عقربه (Needle) با جهت شمال و جنوب
• تراز چشم گاوی (Bull’s eye level)
• تراز شیب سنج (Clinometer level)
• صفحه مدرج شیب سنج (Clinometer Scale)
• دستگاه تعدیل (Damping mechanism)
• دکمه قفل کننده عقربه (Lift pin)
• پیچ برنجی کناری و میخ شاخص (Side brass screw and Index pin)
• صفحه دایره مدرج (Graduated circle)

جهت خرید ماسه شور ٧ و ٩ متری کلیک کنید.

2. درپوش

با استفاده از یک لولا به بدنه متصل می شود و شامل :

• آینه (Mirror) با یک خط محوری
• پنجره نشانه روی بیضوی (Sighting window) برای روش های کمری و چشمی
• روزنه دید (Sight)

3. بازوي بلند نشانه روي

بوسیله یک لولا به بدنه متصل شده و دارای :

• شکاف بیضوی کشیده برای مشاهده ساختارهای خطی
• نوک نشانه روی خم شونده (Sighting tip) برای تراز کردن دقیق خط دید استفاده می شود.

صفحه مدرج کمپاس برانتون بر اساس دو مقیاس قدیمی طراحی شده است که دقت لازم برای اندازه گیری های زمین شناسی را فراهم می کند.

• مقياس آزيموت : در کمپاس، برای نشان دادن جهات از سه رقم استفاده می شود. برای مثال، برای شمال 000 یا 360 درجه و برای جنوب 180 درجه در نظر گرفته می شود. این مقیاس تنها بر اساس جهت شمال عمل می کند و سایر موقعیت ها بر اساس زاویه آن نسبت به شمال از 0 تا 360 درجه تعیین می شود.
• مقياس ربع دايره ( بيرينگ ) : در کمپاس، برای تعیین جهات از حروف و ارقام مانند N60°E و S20°W استفاده می شود. این مقیاس در چهار ربع 90 درجه (NE ، SE ،  SW ، NW) تقسیم بندی شده و راستای شمال و جنوب به ترتیب در بالا و پایین صفر درجه قرار دارند. در این مقیاس، شمال و جنوب مبنای اصلی اندازه گیری به حساب می آیند.

نگهداري و تنظيمات کمپاس

کمپاس دستگاهی حساس و دقیق است که باید به طور صحیح نگهداری شود. در هنگام استفاده، نباید آن را در حالت باز حمل کنید. در صورتی که آسیب ببیند، اگر آینه یا شیشه محافظ آن شکسته باشد، می توان آن ها را تعویض کرد. اما اگر لولا یا محفظه تراز آسیب ببیند، باید به کارخانه سازنده ارسال شود. حتی در صورت نفوذ آب به آن، باید آن را خشک کرده و از عملکرد صحیح عقربه اطمینان حاصل کنید. تعمیر آینه نیز با برداشتن واشر و تعویض آن انجام می شود تا خط نشانه روی درست قرار گیرد.

سخن پایانی

برای سخن آخر می توان به این موضوع اشاره داشت که کمپاس ابزاری حیاتی برای زمین شناسان و نقشه برداران است که با دقت بالا جهت گیری های ساختارهای زمین شناسی را اندازه گیری می کند. این ابزار برای تجزیه و تحلیل لایه ها و ساختارهای زیر سطحی در پروژه های مختلف استفاده می شود و نقش بسیار مهمی در ایجاد نقشه های دقیق و به دست آوردن داده های ساختاری دارد. آشنایی با روش های استفاده صحیح از کمپاس برای جلوگیری از خسارات مالی و خطاهای تشخیصی ضروری است. حتی نگهداری صحیح از کمپاس مانند جلوگیری از نفوذ آب و آسیب دیدگی، برای حفظ عملکرد دقیق آن اهمیت دارد.